Lublin posiada bardzo ciekawą i bogatą historię. Początki osadnictwa miejskiego na terenie dzisiejszego miasta sięgają VI w. Powstała wtedy osada na wzgórzu Czwartek, która z czasem rozprzestrzeniła się na okoliczne wzniesienia. W okresie wczesnopiastowskim wzniesiono kościół św. Mikołaja oraz drewnianą budowlę obronną na Wzgórzu Zamkowym. Budowla ta w XII wieku stała się ośrodkiem kasztelanii. Lublin należał wtedy do ziemi sandomierskiej, w Małopolsce. Pierwsze wzmianki o Lublinie pochodzą z 1198. Miasto lokowano na prawie magdeburskim najprawdopodobniej za czasów Bolesława Wstydliwego około 1257 roku, jednak nie zachował się do czasów dzisiejszych akt lokacyjny. W XIII w. Lublin stał się głównym ośrodkiem rodzącej się ziemi lubelskiej, od XIV w. wchodzącej w skład województwa sandomierskiego. Udokumentowanej lokacji 15 sierpnia 1317 dokonał Władysław Łokietek. W 1341 Kazimierz III Wielki odniósł w bitwie pod Lublinem zwycięstwo nad Tatarami. Rok później nadał miastu przywilej regulacyjny, na mocy którego otoczono je murami. 2 lutego 1386 na sejmie walnym w Lublinie Jagiełło został wybrany królem Polski. Lublin uzyskał prawo składu w 1392 roku. W 1420 Biskup kijowski Andrzej przywiózł do Lublina bardzo ważne dla chrześcijan relikwie Krzyża Świętego do kościoła dominikanów. W 1474 Kazimierz Jagiellończyk ustanowił tu stolicę nowo powstałego województwa lubelskiego.
Od XV do XVIII w. w mieście zbierały się sądy szlacheckie. Miały tam też miejsce sejmiki szlachty województwa lubelskiego. W wiekach XV–XVI miasto przeżywało rozkwit dzięki szlakowi handlowemu znad Morza Czarnego na zachód Europy. W 1569 w Lublinie Królestwo Polskie zawiązała z Wielkim Księstwem Litewskim unię lubelską. 19 lipca 1569 na sejmie w Lublinie książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi. W 1578 Sejm wybrał miasto na siedzibę Trybunału Głównego Koronnego. W Rzeczypospolitej Szlacheckiej Lublin był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie lubelskim województwa lubelskiego. Zaliczany był do najważniejszych miast, z prawem nabywania majątków ziemskich i czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla. W XVI i XVII wieku Lublin był głównym ośrodkiem reformacji. Działała tam jedna z ważniejszych gmin braci polskich oraz zbór kalwiński. W połowie XVII wieku Lublin uległ zniszczeniu w wyniku licznych wojen oraz epidemii. Na fali ogólnopolskich konfliktów narodowościowych i gospodarczego zastoju upadły jarmarki lubelskie. W 1630 epidemia dżuma zabiła 5 tys. lublinian. Po 1650 z miasta wyemigrowała większość europejskich kupców. W 1655 Lublin splądrowały wojska rosyjsko-kozackie, a w 1656 miasto złupili Szwedzi. Dopełnili oni aktu zniszczeń lubelskiej zabudowy i zdziesiątkowali populację. Zniszczenia Lublina dopełniła Wielka Wojna Północna. W 1703 August II nadał miastu przywilej zrównujący je w prawach do Krakowa. W latach po wojnie północnej Lublin zaczął się powoli odbudowywać, m.in. wybrukowano ulice i odbudowano większość ważnych budynków. Krótki okres odbudowy i rozwoju miasta zakończyły zabory w wyniku których Lublin znalazł się w Monarchii Habsburgów. U schyłku XVIII w. liczył on ok. 9 tys. mieszkańców. W 1809 do miasto zostało zajęte przez oddziały Księstwa Warszawskiego. Zorganizowano tymczasowe władze polskie. Centralny Rząd Galicyjski przeprowadził reorganizację władz miejskich. Prezydentem został mianowany Beniamin Finke de Finkenthal, a wiceprezydentem Teodor Gruell-Gretz. Po pokoju w Schönbrunn Lubelszczyzna znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego. Na początku 1810 Lublin został stolicą nowo utworzonego departamentu lubelskiego. Na mocy kongresu wiedeńskiego Lublin znalazł się w Królestwie Kongresowym w zaborze rosyjskim. W 1837 został stolicą guberni. W 1873 liczba ludności miasta wynosiła już 28,9 tys. W niecałe ćwierć wieku wzrosła jeszcze do 50,2 tys. W 1877 zbudowano pierwsze połączenie kolejowe i uformował się współczesny kształt urbanistyczny miasta.
Zajęcie miasta przez wojska niemiecko-austro-węgierskie zakończyło wpływy rosyjskie w Lublinie. W nocy z 6 na 7 listopada 1918 w Lublinie powstaje rząd Ludowej Republiki Polskiej pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Lublin dynamicznie się rozwijał. Powstawały liczne fabryki i gmachy użyteczności publicznej, kwitła także lubelska kultura. 27 lipca 1918 założono Katolicki Uniwersytet Lubelski. W 1926 powstała druga wyższa uczelnia teologiczna – jezuickie „Bobolanum”. W 1927 reaktywowano Lubelskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. W 1930 rabin Majer Szapira założył Jeszywas Chachmej Lublin. Szczególnie prężnie rozwijał się przemysł lotniczy. Zakłady Plage i Laśkiewicz produkowały samoloty marki Lublin. Później produkcja przeniosła się do znacjonalizowanej Lubelskiej Wytwórni Samolotów. Miasto podjęło także próby kreowania swego wizerunku. W 1934 wydany został afisz propagandowy o Lublinie, a dwa lata później zatwierdzono herb Lublina. 11 czerwca 1939 odbyły się pierwsze Dni Lublina. W lipcu 1939 postanowiono, że w razie wybuchu wojny Lublin stanie się tymczasową siedzibą Prezydenta RP. Pierwszy atak lotniczy na miasto nastąpił 2 września rano. 5 września przeniesiono do miasta ministerstwa oraz skarb państwa. Tego samego dnia utworzona została Armia „Lublin”. 9 września Niemcy zbombardowali miasto w wyniku czego zginęło około 1000 osób. Prezydent Lublina Bolesław Liszkowski opuścił miasto 9 września 1939 i wyjechał do Rumunii. 18 września wojska niemieckie wkroczyły do Lublina. Do lipca 1944 miasto znalazło się pod okupacją jako część Generalnego Gubernatorstwa. W listopadzie 1939 rozpoczęły się masowe represje wobec polskiej inteligencji w ramach Sonderaktion Lublin. Aresztowano kilkuset prawników, inżynierów, profesorów KUL, nauczycieli i duchownych. Niemcy zamknęli KUL, szkoły i teatry, a także wstrzymali wydawanie polskiej prasy. Między czerwcem a sierpniem 1940 w ramach Akcji AB aresztowano kilkuset przedstawicieli inteligencji. Około 500 z nich rozstrzelano w pobliskich Rurach Jezuickich. Gestapo na Zamku w Lublinie utworzyło więzienie oraz katownię „Pod Zegarem”. Represje wymierzone wobec polskich Żydów miały miejsce od końca 1939. Utworzono obóz koncentracyjny na Majdanku oraz getto dla ludności żydowskiej. Podczas Zagłady w ramach Akcji Reinhard zginęło około 40 tys. lubelskich Żydów, którzy przed 1939 stanowili ponad 1/3 ludności miasta. Zniknęło całe tzw. miasto żydowskie i niemal cała Wieniawa, zamieszkana głównie przez Żydów. Zlikwidowano cmentarze żydowskie. W lipcu 1944 niżsi dowódcy Armii Krajowej podjęli decyzję rozpoczęcia walk w mieście. Sowieci zajęli miasto 25 lipca 1944, zaś 2 sierpnia Lublin stał się siedzibą Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. W okresie PRL-u nastąpił gwałtowny rozwój miasta. W 1944 wznowił działalność Katolicki Uniwersytet Lubelski oraz utworzono Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W 1953 powstała Politechnika Lubelska. Następnie z UMCS wyłoniły się Uniwersytet Medyczny w Lublinie i Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie. W 1944 w Lublinie została założona Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. W 1957 powstała Lubelska Spółdzielnia Mieszkaniowa. W tym samym roku założono Lubelskie Towarzystwo Naukowe. W 1961 otwarto Kino „Kosmos”. W okresie Polski Ludowej wzniesiono również szereg wielkich zakładów przemysłowych, m.in. Fabrykę Samochodów Ciężarowych. Do 1989 ludność miasta wzrosła ponad trzykrotnie w stosunku do 1939. W trakcie Lubelskiego Lipca 1980 fala strajków i protestów objęła 91 zakładów pracy w Lublinie. Ich uczestnicy domagali się m.in. cofnięcia podwyżek cen żywności, podwyżek płac, poprawy warunków pracy oraz niezależności działania związków zawodowych. Protesty zostały zakończone pisemnymi porozumieniami strajkujących z władzami.
Dzisiejszy Lublin zajmuje obszar 147 km². Lublin jest największym ośrodkiem miejskim i akademickim po prawej stronie Wisły oraz jednym z największych miast w Polsce. Miasto jest członkiem Unii Metropolii Polskich. Współcześnie Lublin stale się unowocześnia i dąży do wytworzenia wizerunku miasta nowoczesnego i przyjaznego mieszkańcom. W 2007 historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny Lublina został uznany za pomnik historii. W 2015 Lublin uzyskał Znak dziedzictwa europejskiego. Przebiega tędy wiele szlaków turystycznych, m.in. Via Regia, Szlak Jagielloński, czy Szlak Chasydzki. W 2017 roku Lublin otrzymał Nagrodę Europy, najwyższe wyróżnienie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. W 2019 obchodzona była 450. rocznica podpisania unii lubelskiej, zaś w 2023 roku miasto będzie Europejską Stolicą Młodzieży.