Zamek królewski w Lublinie to zbudowany w XII wieku, wielokrotnie przebudowywany, zabytek, jeden z symboli Lublina. W XIII wieku do zamku dobudowano romański donżon, a w XIV w. kaplicę Trójcy Świętej, wybudowaną z fundacji Kazimierza Wielkiego, która jest pokryta niezwykle cennymi rusko-bizantyńskimi freskami z 1418, powstałymi na zamówienie Władysława Jagiełły.
Początki zamku związane są z powstaniem w XII wieku kasztelanii lubelskiej. Za czasów Kazimierza Sprawiedliwego został wzniesiony na wzgórzu gród otoczony drewniano-ziemnym wałem. W 2. połowie XIII lub na początku XIV wieku w obrębie górnej części grodu wybudowano murowaną wieżę obronno-rezydencjonalną. Wieża była pierwszym murowanym obiektem zamku. W XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego wzniesiono murowany zamek otoczony murem obronnym z bramą od zachodu. Wybudowano pierwszy gotycki pałac dla króla oraz basztę żydowską. Zamek, leżący na królewskim szlaku z Krakowa do Wilna, cieszył się zainteresowaniem i opieką Jagiellonów. To m.in. tutaj wychowywali się synowie Kazimierza Jagiellończyka. Około 1520 roku Zygmunt Stary zapoczątkował przebudowę zamku na okazałą renesansową rezydencję królewską, zatrudniając między innymi włoskich mistrzów sprowadzonych z Krakowa. Wybudowano nową bramę z wieżą, czworoboczną basztę, kamienicę Grodzką, podwyższono pałac królewski ozdabiając go licznymi attykami. W 1569 roku na zamku obradował sejm, na którym podpisano akt unii lubelskiej, zaś 19 lipca 1569 książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi. Pomiędzy 1635 a 1642 rokiem pod kierunkiem Jana Cangerle zamek prawdopodobnie wyremontowano. W roku 1648 w zamku kierował działaniami wojennymi król Jan Kazimierz. W latach 1655–1657 zamek zajmowały wojska szwedzkie, węgierskie i moskiewskie, co doprowadziło do jego ogromnych zniszczeń. Ocalały jedynie najstarsze budowle – kaplica i donżon. W 1743 roku starosta Jakub Zamoyski wzniósł nowe budynki kancelarii i archiwum, a w 1773 roku budynek dawnej bramy wjazdowej został przebudowany na cele mieszkalne przez starostę Wincentego Potockiego. W latach 1823–1826, z inicjatywy Stanisława Staszica, wzniesiono na wzgórzu nowy budynek w stylu neogotyku angielskiego, przeznaczony na więzienie Królestwa Kongresowego. Funkcję więzienia zamek pełnił przez następne 128 lat. W latach 1831–1915 było tu więzienie carskie, głównie dla uczestników walk o niepodległość, w okresie 1918–1939 obok więźniów kryminalnych odbywali tu karę członkowie ruchu komunistycznego, za przynależność do nielegalnej Komunistycznej Partii Polski, zaś w trakcie II wojny światowej w zamku funkcjonowało więzienie Gestapo, przez które przeszło ok. 40 tys. osób, głównie członków ruchu oporu. Duża część więzionych zginęła w egzekucjach i obozach śmierci. 22 lipca 1944 roku, przed opuszczeniem Lublina, funkcjonariusze SS dokonali masowego mordu 300 więźniów zamku. Po zajęciu Lublina przez wojska sowieckie, w sierpniu 1944 roku zorganizowano na zamku polityczne więzienie karno-śledcze, podległe władzom sowieckim, a następnie Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. W latach 1944–1954 więziono tu około 35 tys. ludzi. Spośród 515 wydanych wyroków śmierci życie straciły 333 osoby. Po likwidacji więzienia w dniu 13 stycznia 1954 roku więźniów politycznych przewieziono do więzienia w Chełmie, a po przeprowadzeniu prac remontowych zamek przeznaczono na cele kultury. Od 1957 roku jest siedzibą główną Muzeum Narodowego w Lublinie, założonego w 1906 roku. Na zamku znajduje się niezwykle cenna kaplica św. Trójcy, która dzięki swoim freskom jest zabytkiem na skalę międzynarodową oraz jeden z najstarszych budynków na Lubelszczyźnie czyli XIII-wieczny donżon.